Szmaragd jest najbardziej znaną odmianą berylu. Swoją zieloną barwę zawdzięcza obecności śladowych domieszek chromu i zwykle również żelaza. Nazwa wywodzi się od greckiego słowa smaragdus, które pochodzi od perskiej nazwy oznaczającej zielony kamień. Kopalnie szmaragdów Kleopatry nad Morzem Czerwonym w Egipcie istniały już około 2000 lat p.n.e. i prawdopodobnie z nich pochodzi większość znanych w starożytności „zielonych kamieni".
Krzemian berylu i glinu
Szmaragdy krystalizuję w postaci heksagonalnych słupów o płaskich zakończeniach. Miejsca zetknięcia płaskich ścian podstawy i ścian słupa są niekiedy skośnie ścięte. Szmaragdy mają łupliwość niewyraźną, równoległą do płaszczyzny podstawy, ich połysk jest szklisty. Szmaragd jest wyraźnie dychroiczny, ma barwy niebieskozieloną i żółtawo-zieloną.
Patrząc przez barwny filtr Chelsea w większości szmaragdów można dostrzec jaskrawoczerwone świecenie. W kamieniach pochodzących z Afryki Południowej i Indii fluorescencję maskuję domieszki żelaza i kamienie te obserwowane przez filtr mogą być zielone.
Najwspanialsze na świecie szmaragdy wydobywa się w kopalniach Chivor i Muzo w Kolumbii. Występuję tam one w szczelinach i pustkach skalnych. Kamienie z Chivor obserwowane przez filtr Chelsea są zwykle intensywnie czerwone, a w świetle ultrafioletowym mają czerwoną fluorescencję. Typowe dla nich są trójfazowe inkluzje. Z Muzo pochodzę piękne, żółtawozielone szmaragdy, również często z trójfazowymi inkluzjami (m.in. chlorku sodu, czyli soli kuchennej).
Barwa szmaragdu i inkluzje świadczę o jego pochodzeniu. Kamienie z brazylijskich stanów Minas Gerais i Bahia zabarwione są przez chrom na jasno-żółtawo-zielono. Są dość czyste, lecz mogę zawierać dwufazowe inkluzje. Piękne szmaragdy występuję także w okolicy Jekatierinburga w Rosji, lecz większe ich kryształy są na ogół mętne. Szmaragdy z Australii są przeważnie blade i z silnymi skazami; często tkwią w innych minerałach.
Większe kryształy z Afryki Południowej są zwykle zmętniałe lub ze skazami i z wrostkami brązowych płytek miki. Szmaragdy z Zimbabwe mają wspaniałą zieloną barwę; zabarwione są na ogół strefowo i zawierają igiełki lub pręciki tremolitu. W kamieniach indyjskich występują charakterystyczne „przecinkowate" wrostki (podłużne szczelinki z cieczę i pęcherzykiem gazu). Szmaragdy występują też m.in. w Austrii (Habachtal), Norwegii, Pakistanie, Tanzanii, USA i Zambii.
Szmaragdom najwyższej jakości nadaje się formę szlifu schodkowego, nazywanego również szmaragdowym. Szmaragdy ze skazami, lecz ładnie zabarwione, nadaję się do rzeźbienia. Kamienie gorszej jakości i ze skazami szlifuje się na kaboszony lub kulki. Prawie wszystkie szmaragdy poddaje się działaniu oliwy, w celu wypełnienia szczelinek i poprawienia wyglądu kamienia. Imitacjami szmaragdów są kamienie składane, np. dublety z granatem czy „szmaragdy soude", oraz sklejane z kawałków kwarcu, spinelu lub szkła.
Kamienie zbyt blade podmalowuje się lub podkleja od spodu folię, by wzmocnić ich barwę. Spękany, zielono zabarwiony kwarc jest nieraz nazywany „szmaragdem indiańskim". Imitacje szmaragdu obserwowane przez barwny filtr Chelsea są przeważnie zielone.
Szmaragdy syntetyczne zaczęto wytwarzać tuż przed II wojną światową; produkuje się je w celach handlowych w USA i w innych krajach. Wczesne szmaragdy syntetyczne obserwowane przez filtr Chelsea maję znacznie jaskrawszy odcień czerwieni niż kamienie naturalne.
Poznaj naszą ofertę biżuterii z szmaragdami
